مواد شیمیایی صنعتی چیست و چه کاربردی دارند؟

به نام خدا

مواد شیمیایی صنعتی

مواد شیمیایی صنعتی در گروه پرمصرف ترین گرید مواد اولیه تولیدی واحدهای تولید کننده مواد شیمیایی می باشد که در تولیدات همه صنایع شیمیایی از قبیل شیمیایی، معدنی، فلزی و غیر فلزی، پتروشیمی، نفت، گاز و کشاورزی به کار می رود. این مواد ترکیب ساده و ویژگی های مشخصی دارند. انواع مواد شیمیایی صنعتی با توجه به معیارهای مختلف دسته بندی متفاوتی دارند. مواد شیمیایی صنعتی در صنایعی مثل رنگ و رزین، چسب، نساجی، متالورژی، جواهرات و طلا سازی و همچنین برای تحقیق و توسعه بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع مواد شیمیایی صنعتی با توجه به معیارهای مختلف، تقسیم بندی می‌شوند. در دنیای مواد و ترکیبات شیمیایی با ساختارهای مولکولی متفاوتی روبه رو هستیم. هر کدام از این ترکیبات، خواص فیزیکی و شیمیایی مخصوص به خود را دارند و معمولاً در گریدهای صنعتی و آزمایشگاهی در بازار به فروش می‌رسند.

مواد اولیه صنعتی در کارخانه‌های مواد شیمیایی در طول یک سال، میلیون‌ها تن تولید می‌شوند. در تمام کشورهای جهان، صنایع شیمیایی جزو صنایع اصلی محسوب می‌شوند.

معیارهای طبقه بندی مواد شیمیایی

طبقه بندی مواد شیمیایی صنعتی بر اساس معیارهای زیر انجام می‌شود:

•       میزان سمی بودن ماده

•       اشتغال پذیری – قابلیت انفجار

•       میزان خطرناک بودن برای محیط زیست

•       ماهیت خورندگی

•       ایمنی کار با مواد شیمیایی

•        خواص فیزیکی و شیمیایی      

•       واکنش پذیری شیمیایی با سایر ترکیبات

•       امکان خروج گاز یا بخارات؛ یا ذرات جامدآلاینده در محیط

مواردی که در فوق به آن اشاره شد فاکتورهای اصولی و مهم هستند.

در برگه اطلاعات ایمنی هر ترکیب شیمیایی، تمام این موارد ثبت شده است. برگه اطلاعات ایمنی یک ترکیب با عبارت مخفف MSDS    نمایش داده می‌شود.

این برگه ایمنی، اطلاعات خوبی را درباره ترکیبات شیمیایی و شیوه‌های مصرف، نگهداری و کار کردن با آن در اختیار ما می‌گذارد.

علاوه بر تمام معیارهای اشاره شده در بالا، سایر نکات مهم در کار کردن با مواد شیمیایی صنعتی و یک سری علائم به خصوص به صورت استاندارد معرفی شده است.

زمانی که این علائم برای هر ترکیب شیمیایی نمایش داده شود، به راحتی می‌توان از ماهیت آن اطلاع پیدا کرد.

انواع مواد شیمیایی صنعتی بر اساس ساختار مولکولی

در یک طبقه بندی، مواد شیمیایی صنعتی به دو دسته ترکیبات آلی و معدنی تقسیم بندی می‌شوند. هر یک از این ترکیبات تعاریف خاص خود را دارند.

۱-مواد شیمیایی آلی:

مواد شیمیایی آلی به ترکیباتی گفته می‌شود که ‌اتم‌های هیدروژن، اکسیژن و کربن در ساختار آن‌ها وجود دارد. هیدروکربن‌ها متداول‌ترین ترکیبات شیمیایی آلی هستند.

از این مواد شیمیایی برای تولید سموم دفع آفات و حشره‌کش‌ها استفاده می‌شود. اگر نامی از ترکیبات آلی فرار هم در گروه مواد شیمیایی شنیدید، در حقیقت، برخی از ساختارهای هیدروکربنی هستند که برای محیط زیست به عنوان یک آلاینده عمل می‌کنند.

۲-مواد شیمیایی معدنی:

مواد شیمیایی صنعتی از گروه ترکیبات معدنی به ترکیباتی گفته می‌شود که عناصر رایج در پوسته زمین در ساختار مولکولی آن ها وجود دارد.

ترکیباتی که شامل عناصر فلزی، اکسیدهای فلزات قلیایی و فلزات قلیایی خاکی و ترکیبات فلزات واسطه هستند، جزو مواد شیمیایی معدنی دسته بندی می‌شوند.

برخی از انواع این مواد در حقیقت، موادی هستند که ساختار مولکولی ساده‌تری دارند اما عناصر آن‌ها در جدول تناوبی وجود دارد.

گاز نیتروژن، فلزات کمیاب و فلزات گرانبها، گاز اکسیژن، نمونه‌ای از این موارد هستند.

ساختار مولکولی ترکیبات معدنی، عموماً ساده‌تر از ساختار مولکولی ترکیبات آلی می‌باشد.  برخی از مواد شیمیایی معدنی در حالت کریستالی ساختار پیچیده‌ای دارند.

به طور مثال، گوگرد، فسفر و اکسید تیتانیوم، مواد معدنی هستند که برای ساختارهای کریستالی آن ها عناوین مختلفی در شیمی معدنی عنوان شده است.

هر ساختار، یک کاربرد ویژه دارد و خواص فیزیکی و شیمیایی آن نیز متفاوت است.

مواد شیمیایی صنعتی آلی چه ویژگی‌هایی دارند؟

برای انواع مواد شیمیایی صنعتی آلی با توجه به گروه‌های عاملی، اسامی مختلفی را مشاهده می‌کنید. ترکیباتی نظیر الکل، بنزن، آمین، آمید، استر، اتر، فتالات، نمونه‌ای از این ترکیبات شیمیایی هستند.

نام مواد شیمیایی ترکیبات آلی بر اساس موقعیت قرارگیری گروه عاملی در ساختار مولکولی تعیین می‌شود.

ترکیبات آلی، متنوع و بی نهایت هستند. همچنین زنجیره‌های مولکولی در این ترکیبات، کوتاه یا بلند می‌باشند. بر همین اساس، پلیمرها معرفی می‌شوند که پر مصرف‌ترین مواد شیمیایی صنعتی در صنعت لاستیک و پلاستیک به شمار می‌روند.

نگاهی به لیست مواد اولیه شیمیایی صنعتی

مواد اولیه شیمیایی صنعتی به طور کلی مواد شیمیایی در ۵ گروه نمک‌های معدنی، اسیدها و بازها، هیدروکربن‌ها، حلال‌ها و ترکیبات کمپلکس دهنده مانند لیگاندها قرار می‌گیرند. نمک‌های معدنی شامل نیترات‌ها، اکسیدها، سولفات‌ها، سولفیت‌ها، سولفیدها، فلوریدها، یدیدها، برمیدها، کلریدها، نیتریت‌ها، فسفات‌ها، هیدروکسیدها، نیتریدها و فسفیت‌ها هستند.

پرمصرف‌ترین ترکیبات شیمیایی صنعتی کدام هستند؟

۱-اسید سولفوریک (H2SO4)

اسید سولفوریک یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی صنعتی است که جزو مواد اولیه تولید کود شیمیایی هم به شمار می‌رود.

کودهای سولفات آمونیوم و کودهای سوپر سولفات از طریق همین اسید صنعتی تولید می‌شوند.

سولفوریک اسید به عنوان ماده صنعتی برای تولید شوینده‌ها، باطری‌های سرب- اسید در خودروها، تولید رنگدانه های صنعتی، انواع رنگ و جوهر، تهیه اسید هیدروکلریدریک و صنعت داروسازی به کار می‌رود.

در صنایع پالایش نفت خام، تمام ناخالصی‌ها در فرایندها با افزودن اسید سولفوریک حذف می‌شود. این اسید برای صنایع گالوانیزه به منظور حذف اکسیدهای فلزی از صفحه‌های الکترود به کار می‌رود.

در صنعت نایلون و نیتروگلیسیرین از اسید سولفوریک به عنوان یک واکنشگر استفاده می‌شود.

۲-نیتروژن (N2)

یکی دیگر از انواع مواد شیمیایی صنعتی پر کاربرد، نیتروژن است. نیتروژن یک گاز خنثی است. این گاز می‌تواند حساسیت پذیری مواد در برابر اکسیژن را کاهش دهد.

بسیاری از صنایع از نیتروژن مایع برای فرآیندهای خود استفاده می‌کنند.

نیتروژن برای ساخت فولاد و سایر فلزات، مصالح ساختمانی نظیر بتن و خنک سازی راکتورها هنگام واکنش شیمیایی استفاده می‌شود.

۳-اتیلن (C2H4)

ترکیب شیمیایی اتیلن یکی از مواد شیمیایی صنعتی است که در صنایع پلاستیک بسیار کاربرد دارد.

اتیلن جزو ترکیبات شیمیایی آلی دسته بندی می‌شود و به عنوان واحد اولیه برای واکنش‌های پلیمریزاسیون نیز به مصرف می‌رسد.

پلی اتیلن در صنایع پلاستیک، ظروف بسته بندی، قطعات پلاستیکی عایق، لوله‌های پلی اتیلن و نظایر اینها به مصرف می‌رسد.

ترکیبات اتیلن گلایکول به عنوان ضد یخ، شناخته شده هستند.

۴-پروپیلن (C3H6)

بیشترین کاربرد پروپیلن به عنوان مواد شیمیایی صنعتی، در جایگاه ترکیب واسطه در تولید ترکیبات شیمیایی زیر به کار می‌رود:

•       تولید پلی اتیلن مورد نیاز برای تولید الیاف مصنوعی

•       تولید پروپیلن گلیکول برای روغن ترمز، مواد شوینده و رنگ

•       تولید پلی اورتان برای عایق کف

•       تولید انواع پلاستیک ABS

۵-کلر (Cl2)

کلر یکی از متداول‌ترین مواد شیمیایی صنعتی است و کاربردهای زیادی دارد؛ از جمله:

•       برای تولید محصولات مصرفی و صنعتی مانند پلاستیک، دارو، رنگ، تمیز کننده‌های خانگی (از جمله محلول‌های سفید کننده و سایر مواد ضد عفونی کننده)، حشره‌کش‌ها

•       برای تصفیه آب

•       برای از بین بردن باکتری‌ها در استخرهای شنا (از هیپوکلریت سدیم تولید شده از کلر استفاده می‌شود)

۶-اسید فسفریک (H3PO4)

حدود سه چهارم اسید فسفریک تولید شده در سراسر جهان به عنوان یک ماده شیمیایی صنعتی، در تولید کودهای فسفاته استفاده می‌شود. در این قسمت، برخی دیگر از کاربردهای اسید فسفریک ذکر شده است:

•       افزودنی غذایی: در صنایع غذایی، اسید فسفریک به عنوان تنظیم کننده pH مواد غذایی، به عنوان ماده شفاف کننده و به عنوان ماده نگهدارنده مصرف می‌شود.

•       رفع آثار جرم و زنگ زدگی: اسید فسفریک می‌تواند اکسید فریک با فرمول شیمیایی (Fe2O3) را به فسفات فریک با فرمول شیمیایی (FePO4) تبدیل کند و به این ترتیب، زنگ زدگی به راحتی از بین می‌رود.

۷-آمونیاک (NH3)

آمونیاک، یکی از متداول‌ترین مواد شیمیایی صنعتی است. بیش از نیمی از آمونیاک تولید شده در سراسر جهان در کشاورزی استفاده می‌شود؛ برای تولید کودهای مایع حاوی آمونیاک، نیترات آمونیوم و اوره مصرف می‌شود.

آمونیاک همچنین در تولید سایر مواد شیمیایی و محصولات از جمله موارد زیر استفاده می‌شود:

•       صنعت رنگ

•       تولید اسید نیتریک

•       تولید لوازم آرایشی

•       تولید داروهای سولفاته

•       به عنوان خنک کننده در مبرد صنعتی

·              تمیز کننده‌های خانگی نظیر پاک کننده‌های شیشه

•       به عنوان یک واکنشگر در صنعت چرم

•       منسوجات مصنوعی خاصی مانند ریون و نایلون

•       به عنوان یک عامل کمپلکس کننده در صنایع معدنی و تولید فلزات

۸-هیدروکسید سدیم (NaOH)

هنگامی که یک ماده شیمیایی صنعتی قوی مورد نیاز باشد، هیدروکسید سدیم یک ترکیب شناخته شده است.این کاربردها را در قسمت زیر می‌بینید:

•       در صنعت نفت از هیدروکسید سدیم برای افزایش pH گل حفاری استفاده می‌شود و باعث چسبناک شدن آن می‌شود.

•       برخی از آن برای کمک به حذف ناخالصی‌های گوگرد از نفت خام با عیار کم استفاده می‌کنند.

•       صنعت کاغذ سازی از آن در هضم و سفید شدن الیاف چوب استفاده می‌کند.

•       سدیم هیدروکسید در صابون سازی استفاده می‌شود

•       به عنوان ماده تمیز کننده صنعتی، بخصوص در چربی زدایی تجهیزات استفاده می‌شود. در خانه، هیدروکسید سدیم به عنوان پاک کننده اجاق گاز و لوله‌های فاضلابی استفاده می‌شود.

صنایع زیر، مهم‌ترین مصرف کنندگان این ترکیبات هستند:

•       صنایع چسب و رزین، عایق و درزگیر

•       صنعت تولید کود و سموم کشاورزی

•       خوراک دام و طیور

•       صنعت راه و ساختمان

•       صنایع شیمیایی

•       صنایع آرایشی و زیبایی

•       صنایع تولید شوینده

•       تولید رنگ و رنگدانه

•       صنایع غذایی

•       صنعت شیشه و بلور

•       صنایع آزمایشگاهی

•       صنعت چرم و دباغی

•       صنعت معدن و فلزات

•       صنعت عطر و ادکلن

•       صنعت نفت، گاز و پتروشیمی

•       صنعت داروسازی

•       صنایع پلیمر و پلاستیک

•       آبکاری و پوشش‌دهی فلزات

•       صنعت چاپ و بسته‌بندی

•       صنعت بازیافت

•       صنعت لاستیک و تایر

•       صنعت تولید اسانس و طعم‌دهنده

•       صنعت نساجی و پوشاک

•       صنعت کاشی و سرامیک

•       تصفیه آب و فاضلاب

•       صنایع چوب

ترکیبات شیمیایی مخصوص استفاده در صنایع و تولیدی های مختلف را شامل می شود که در برخی موارد تحت عنوان مواد شیمیایی تجاری نیز نامیده می شوند. مواد آلی به عنوان ماده اولیه تولید مواد شیمیایی صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند. مواد شیمیایی صنعتی در گریدهای خوراکی، دارویی و صنعتی سنتز می شوند که گرید خوراکی مواد شیمیایی، درصد خلوص بالاتری دارند.

از جمله مواد شیمیایی صنعتی می توان به انواع حلال ها، رنگ ها و پوشش ها، مواد تثبیت کننده، نرم کننده ها و روان کننده ها، مواد معطر، رسانا و عایق ها و بازدارنده های حریق اشاره کرد.

روش های تولید مواد شیمیایی

امروزه روش های متفاوتی برای سنتز انواع مواد شیمیایی وجود دارند. از جمله مهم ترین روش های سنتز مواد شیمیایی می توان اشاره کرد به:

•       خنثی شدن

•       اکسایش و کاهش (احیا)

•       آبکافت یا هیدرولیز

•       برقکافت یا الکترولیز

•       استری شدن یا استریفیکاسیون

•       آسیل دار کردن یا آسیلاسیون

•       فریدل-کرافتس

•       کربوکسیل دار کردن

•       هیدروژن زدایی

•       نیترودار کردن یا نیتراسیون

•       فیشر-تروپش

•       دی آزو شدن یا جفت شدگی آزو

•       تبادل یونی

•       واکنش جانشینی یا جا به جایی دوگانه

•       آب زدایی

•       آمین کافت یا آمینولیز

•       بسپارش یا پلیمریزاسیون (پلیمری شدن)

•       کراکینگ (واکنش های تجزیه هیدروکربن ها)

•       فرمیل دار کردن یا فرمیلاسیون

•       تکلیس یا کلسینه کردن

•       هالوژن دار شدن

•       هیدروژنه کردن (هیدروژناسیون)

•       هیدروژن زدایی

MSDS مواد شیمیایی

بعضی از مواد شیمیایی دارای ویژگی های خطرناکی هستند که می توانند هم برای انسان و هم محیط زیست مضر و آسیب زننده باشند. این ویژگی ها که می توانند برای انسان یا محیط زیست مضر باشند، به صورت علامت های مشخص و یکسان در سطح جهانی، بر روی بسته بندی مواد شیمیایی حک شده اند. توضیح این علائم به ترتیب در زیر آمده است:

1.      خورنده

2.      سمیت حاد

3.      مواد منفجره

4.      اکسید کننده

5.      قابل احتراق

6.      سمیت محیطی

7.      تحریک کننده

8.      گازهای تحت فشار

9.      سرطان زا، سمیت تولید مثلی، اندامی یا تنفسی

در زیر برخی از مواد شیمیایی خطرناک نام برده شده اند:

•       آرسنیک (As): به صورت جامد معدنی وجود داشته و در کشاورزی، شیشه سازی، مواد نگهدارنده چوب و قطعات الکترونیکی کاربرد دارد. این ماده بسیار خطرناک بوده و موجب سرطان، آسیب به سیستم عصبی، بروز مشکلات تنفسی و آسیب به ریه ها و همچنین مشکل در گردش خون می شود.

•       سرب (Pb): این ماده به شکل جامد در طبیعت یافت می شود و اغلب در باتری خودرو کاربرد دارد. همچنین از این ماده سمی در ساخت انواع وسایل الکترونیکی، تجهیزات غواصی، ساخت مهمات و غیره استفاده می شود. از جمله عوارض استفاده از سرب باید گفت که می تواند موجب کم خونی، بیماری کلیوی، آسیب مغزی و نقص مادرزادی بشود.

•       بنزن (C6H6): این ماده فوق العاده سمی در نفت خام یافت می شود و برای ساخت پلاستیک، مواد شوینده، آفت کش ها و سایر مواد شیمیایی کاربرد دارد. بنزن باعث کم خونی، خونریزی زیاد، ضعف سیستم ایمنی و آسیب دیدگی مغز استخوان می شود.

•       تولوئن (C7H8): این ماده که به صورت مایع می باشد، به عنوان عامل رقیق سازی در صنایع رنگ سازی، چسب، ساخت مواد منفجره، صنایع چرم سازی و دباغی، جوهر سازی و پاک کننده لکه ها مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده سمی می تواند منجر به بروز مشکلاتی از جمله اضطراب، سرگیجه و گیجی، بی حسی و بی خوابی، خستگی عضلانی، آسیب به کبد و کلیه ها و همچنین التهاب و حساسیت های پوستی همچون درماتیت بشود.

•       جیوه (Hg): احتمالا همه با جیوه آشنایی داشته، نام آن را شنیده اند و یا آن را از نزدیک دیده اند. این مایع سمی در ابزارهای اندازه گیری مثل فشارسنج، دماسنج، لامپ های بخار جیوه، لامپ های فلورسنت، بعضی از لوازم و محصولات آرایشی و همچنین در دندانپزشکی و به عنوان پرکننده های دندان نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

•       کادمیم (Cd): فلز سمی کادمیم به صورت جامد وجود داشته و در صنایع باتری سازی با قابلیت شارژ، سلول های خورشیدی، محصولات آبکاری، پیگمنت ها و پوشش ها و همچنین به عنوان مواد تثبیت کننده در پلاستیک ها استفاده می شود. کادمیم موجب بروز علائمی همچون آسیب دیدگی به سیستم عصبی، مشکلات تنفسی، سرطان، مشکلات گوارشی و اختلال در عملکرد سایر اعضای بدن همچون کلیه ها می شود.

•       آفت کش ها و زباله های الکترونیکی

روغن کمپرسور چیست؟

به نام خدا

روغن کمپرسور

روغن کمپرسور از آنجایی که برای کمپرسورها نقش‌محافظتی بسیار مهمی ایفا می‌کنند، برای این سیستم‌ها تبدیل به یک جزء جدایی ناپذیر شده است. این نوع روغن‌ها در انواع سنتزی و استاندارد تولید می‌شوند که هر کدام کاربرد، مزایا و معایب خاص خود را دارند.

برای آشنایی بیشتر با روغن کمپرسور ابتدا با کمپرسور و نحوه عملکرد آن آشنا می شویم سپس به بررسی روغن کمپرسور می پردازیم.

کمپرسور باد یکی از دستگاه هایی است که به عنوان یکی از مهمترین اجزا دستگاه ها و تجهیزات تولیدی به شمار می آید. در واقع نگهداری و تامین قطعات کمپرسورها به خودی خود نقش مهمی در خصوص بالا بردن راندمان و حفظ دستگاه ها در بهترین حالت دارد. از همین رو نوع پمپ باد و صحت عملکرد بخش های مختلف آن مانند روغن کمپرسور باد، قطعات داخلی و غیره بسیار اهمیت دارد.

کمپرسور باد یا به عبارتی متراکم کننده هوا یک دستگاه مکانیکی می باشد، که با کاهش حجم هوا و افزایش فشار آن ها، باعث فراهم کردن هوای فشرده مورد نیاز برای مصارف گوناگون می باشد. کمپرسور های باد در بازار انواع مختلف دارند. از جمله کمپرسور های دینامیک که به دو حالت گریز از مرکز و یا محوری وجود دارند.

انواع دیگر کمپرسور ها، کمپرسور های جابجایی مثبت می باشند که در دو گروه دورانی و پیستونی طبقه بندی شده اند. در حوزه کمپرسور های دورانی کمپرسورهای اسکرو، حلقه مایع، اسکرال، دنده ای، روتاری،  می توان اشاره کرد. و در قسمت پیستونی به کمپرسور های دیافراگمی، دو مرحله ای، و تک مرحله ای می‌توان اشاره نمود.

انتخاب روغن مخصوص کمپرسور باد

همانطور که خودروها برای عملکرد بهینه و صحیح نیازمند روغنی به خصوص و مشخص هستند، کمپرسورهای باد نیز برای ادامه فعالیت نیازمند روغن هستند.

استفاده از یک روغن مناسب برای کمپرسور باد مزایای زیادی دارد از جمله:

 افزایش بازده

کاهش مصرف انرژی

کاهش اصطکاک اجزای متحرک

کارکرد روان‌تر

و افزایش عمر مفید دستگاه برای کمپرسور باد شما ایجاد خواهد کرد.

روغن کمپرسور باد چیست؟

روغن کمپرسور باد به عنوان یک روان‌ کننده برای جلوگیری از اصطکاک و فرسایش قطعات متحرک می‌باشد. روغن‌ها را می‌توان به دو دسته طبیعی و مصنوعی طبقه بندی کرد و یا آن‌ها را از نظر ویسکوزیته و مواد افزودنی موجود در آن‌ها طبقه بندی نمود. لازم است یاد آوری کنیم که روغن کمپرسور باد با روغن موتور، تفاوت داشته و سولفور و کربن بسیار کمتری از روغن موتور دارد. روغن پمپ باد به غیر از روانکاری سیستم، از مزایای دیگری نیز برخوردار است.

۱ – جذب گرما:

روغن کمپرسور باد، بخشی از گرمای تولید شده در کمپرسور را جذب کرده و باعث می‌شود تا کمپرسور در دماهای پایین‌تری فعالیت کند. لازم است بدانید که بازده و عمر کمپرسور باد به شدت تحت تاثیر دمای کاری کمپرسور بوده و با افزایش دمای کمپرسور، بازده و طول عمر آن به شکل زیادی کاهش پیدا می‌کند.

۲ – مقاوت در برابر اکسیداسیون:

برخی از ذرات موجود در روغن پمپ باد ضد اکسیداسیون بوده و اکسیداسیون را به تاخیر می‌اندازد.

۳ – افزایش طول عمر:

هر تجهیزات مکانیکی دارای طول عمر مشخصی است. مهم‌ترین عوامل خرابی تجهیزات مکانیکی، فرسایش و گرما می‌باشند. روغن کمپرسور با کاهش اصطکاک و جذب گرمای کمپرسور باد باعث افزایش طول عمر کمپرسور می‌شود. همچنین استفاده از روغن باعث می‌شود تا کمپرسور باد در شرایط مختلف، عملکرد خوبی از خود نشان داده و روان‌تر کار کند.

۴ – حفظ ویسکوزیته در سرما:

اغلب روغن‌ها با کاهش دما ویسکوزیته خود را از دست داده و عملکردشان کاهش پیدا می‌کند. روغن کمپرسور باد بر خلاف سایر روغن‌ها، ویسکوزیته خود را در دماهای مختلف حفظ کرده و از این‌رو عملکرد ثابتی خواهد داشت. این موضوع باعث می‌شود تا به راحتی بتوان از کمپرسور باد در شرایط دمایی مختلف استفاده نمود.

۵ – ضد کف:

زمانی که روی سطح روغن حباب و کف تشکیل شود، سطح تماس هوا و روغن افزایش پیدا کرده و عمل اکسیداسیون با سرعت بیشتری انجام خواهد شد. این پدیده باعث کاهش کیفیت و عمر روغن خواهد شد. یک روغن کمپرسور باد مناسب دارای خاصیت ضد کف می‌باشد. از آنجایی که کیفیت روغن برای کیفیت هوای خروجی تولید شده و کارکرد روان کمپرسور ضروری است، لازم است تا از روغن‌هایی که خاصیت ضد کف دارند، استفاده کنیم.

چه کمپرسور هایی از روغن استفاده می کنند؟

به صورت کلی چند مدل مختلف از کمپرسور وجود دارد که نیاز به روغن کاری و روغن دارد. مدل هایی که نیاز به روغن کمپرسور باد دارند به شرح زیر می باشد؛ از جمله کمپرسورهای رفت و برگشتی  یا پیستونی،  مارپیچی یا کمپرسور اسکرو ، تیغه ای، روتاری و یخچالی نیاز به روغن برای کارکرد خود دارند.

آیا می توان از روغن خودرو به جای روغن پمپ باد استفاده کرد؟

خیر. ویسکوزیته روغن، میزان رطوبت در روغن، خاصیت روانکاری روغن و حتی  موادی که آن روغن از آن ساخته شده است. توجه داشته باشید که اگر روغن مناسب استفاده نشود، امکان تخریب بخش هایی از قطعات کمپرسور باد و پایین آوردن راندمان کمپرسور و یا حتی سبب از کار افتادن دستگاه می شود. لذا انتخاب دقیق نوع روغن بسیار ضروری و مهم می باشد.

نقش روغن در موتور کمپرسور باد چیست؟

حفظ دمای معین درون کمپرسور باد، روانکاری مطلوب برای قطعات داخلی کمپرسور، حفاظت و مقابله با خوردگی قسمت های مختلف دستگاه، جلوگیری از ساییدگی در بعضی از کمپرسور های باد و نقش مبدل خنک کنندگی در دستگاه را دارد.

روغن کمپرسور باد را می‌توان به دو نوع طبیعی و مصنوعی طبقه بندی کرد. هر کدام از این دو نوع روغن، ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد:

• طبیعی، استاندارد یا مینرال:

روغن طبیعی از پایه روغن‌های معدنی تولید شده و قیمت پایینی‌ نیز دارند. روغن‌های طبیعی برای کمپرسورهای معمولی و خانگی که به طور مداوم مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، مناسب هستند. به نوعی می‌توان گفت که روغن‌های طبیعی برای کمپرسورهایی مناسب است که از آن‎ها به طور مداوم مصرف نشده و شرایط کاری ملایم‌تری را تجربه می‌کنند.

• مصنوعی یا سینتیک:

روغن‌های مصنوعی برپایه مواد مصنوعی و مشتقات نفتی ساخته می‌شوند و به همین دلیل به آن‌ها روغن‌های مصنوعی گفته می‌شود. مراحل تولید روغن مصنوعی پیچیده‌تر از روغن معدنی بوده و فرآوری‌های زیادی بر روی روغن انجام می‌شود. در نتیجه روغن مصنوعی تصفیه شده‌تر از روغن طبیعی می‎باشد. اگر از کمپرسور هوای خود بیش از سه بار در هفته استفاده می‌کنید، لازم است تا از روغن مصنوعی استفاده نمایید.

استفاده از روغن مصنوعی باعث می‌شود تا کمپرسور باد شما بهتر و روان‌تر کار کند. همچنین روغن کمپرسور باد مصنوعی باعث جذب گرمای کمپرسور باد خواهد شد و از بیش از حد گرم شدن کمپرسور باد شما جلوگیری می‌کند. روغن‌های مصنوعی کمپرسور باد در رنج گسترده‌ای از دماهای مختلف قابل استفاده می‌باشند.

روغن‌های مصنوعی طول عمر بیشتری به نسبت روغن‌های طبیعی داشته و اغلب تا حدود ۵۰ درصد بیشتر از روغن‌های طبیعی دوام می‌آورند.

همچنین روغن‌های مصنوعی پایداری بیشتری در بخار شدن نسبت به روغن‌های طبیعی داشته و به همین دلیل کمتر وارد هوای فشرده می‌شود. از دیگر نقاط قوت روغن‌‌های مصنوعی می‌توان به توانایی بالای آن‌ها در جذب گرما و انتقال آن به بیرون اشاره کرد.

روغن‌های مصنوعی برای کمپرسورهای باد صنعتی و همچنین کاربردهایی که در آن از کمپرسورهای باد به کرات استفاده می‌شود، گزینه بسیار مناسبی می‌باشد. بطور کل توصیه می‌شود از روغن‌های مصنوعی در کمپرسورهای باد استفاده شود.

کمپرسور های پیستونی و روتاری اسکرو می‌توانند با اغلب روغن پمپ باد کار کنند. با این‌ حال اکثر سازندگان توصیه می‌کنند که از روغن‌های مصنوعی برای این کمپرسورها استفاده شود. از آنجایی که روغن‌های مصنوعی فاقد سولفور و کربن می‌باشند، باعث ایجاد گرفتگی‌های ناخواسته درون سیلندرها نمی‌شوند.

 از مزایای استفاده از روغن‌های مصنوعی در کمپرسورهای روتاری اسکرو می‌توان موارد زیر را شمرد:

طول عمر بیشتر: روغن‌های مصنوعی می‌توانند طول عمر کمپرسورهای روتاری اسکرو را تا ۸۰۰۰ ساعت افزایش دهند.

رسوبات کمتر: روغن‌های مصنوعی می‌توانند رسوب‌گذاری را کاهش دهند. دقت داشته باشید که رسوبات یکی از عوامل فرسایش ‌زا در کمپرسورها می‌باشد.

دمای پایین‌تر: روغن‌های مصنوعی کمتر از سایر روغن‌ها داغ شده و در نتیجه کمپرسور باد و هوای فشرده خروجی را خنکتر نگه می‌دارند.

نرخ مصرف پایین‌تر: روغن‌های مصنوعی با شیب ملایم‌تری از سایر روغن‌ها مصرف می‌شوند.

 همچنین استفاده از روغن‌های مصنوعی در کمپرسور های پیستونی مزایای زیر را به همراه دارد:

تجمع کمتر کربن: روغن‌های مصنوعی باعث کاهش تجمع کربن در دریچه‌های کمپرسورها می‌شوند.

عملکرد ایمن‌تر: دمای اشتعال روغن‌ های مصنوعی بالاتر از روغن های دیگر بوده و به همین جهت باعث افزایش ایمنی به هنگام داغ شدن کمپرسورهای باد می‌ شوند.

عمر طولانی‌تر: روغن‌های مصنوعی مانع فرسایش زودرس رینگ پیستون‌ها می‌شوند.

روغن مناسب برای هر کمپرسور باد :

به غیر از نوع روغن (طبیعی یا مصنوعی)، معمولا روغن‌ها را بر حسب ویسکوزیته آن‌ها طبقه‌بندی می‌کنند. بطور معمول در کمپرسورهای باد از روغن‌های SAE 20 و SAE 30 استفاده می‌کنند. روغن‌های SAE 30 گرانروی یا ویسکوزیته بیشتری از روغن‌های SAE 20 دارند و از آنجایی‌که گرما باعث کاهش ویسکوزیته روغن‌ می‌شود، معمولا فصول گرم سال از روغن‌های SAE 30 و در فصول سردتر از روغن‌های SAE 20 در کمپرسورهای باد استفاده می‌شود.

بطور معمول برای هر یک از کمپرسور های باد زیر از روغن‌های معرفی شده استفاده می‌شود:

کمپرسور های باد یخچالی: در کمپرسورهای باد یخچالی از روغن‌های برودتی استفاده می‌شود. زمان تعویض روغن‌ کمپرسورهای باد یخچالی بطور متوسط هر ۶ ماه یکبار می‌باشد. شما می‌توانید به تناسب توان موتور پمپ باد یخچالی خود، روغن برودتی مورد نیاز کمپرسور باد یخچالی خود را تهیه نمایید.

علاوه بر نوع روغن، مقدار روغن هم بسیار مهم می باشد.در کمپرسور های یخچالی از ۴۰۰ سی سی روغن مورد استفاده قرار میگیرد تا ۲ لیتر روغن برودتی برای هر یک موتور هرمتیک .میزان روغن نقش بسیار مهمی در صدای کمپرسور باد و رطوبت موجود در هوای فشرده دارد.

کمپرسور های باد پیستونی و تسمه‌ای: برای کمپرسورهای باد پیستونی و تسمه‌ای می‌توان از روغن‌های VDL 68 و VDL 100 استفاده نمود. همچنین استفاده از روغن‌های SAE 40 نیز برای کمپرسورهای باد پیستونی و تسمه‌ای مناسب می‌باشد. چنانچه این مدل روغن را نتوانستید تهیه کنید میتوانید از روغن های 10 یا 40 هیدرولیک نیز استفاده کنید.

نکته مهم:

اگر از روغن مخصوص کمپرسور بادتان استفاده نکنید، بازهم کمپرسور باد کار خواهد کرد اما به شدت طول عمر دستگاهتان کم خواهد شد. زیرا غلظت و ویسکوزیته هر نوع روغن با دیگری کاملا متفاوت است.

روغن کمپرسور هوا را چه زمانی عوض کنیم؟

 Compressor oil

با توجه به نظر متخصصان اگر از کمپرسور هوا به صورت کم استفاده می کنید، هر ۵۰۰ ساعت کارکرد بهتر است که روغن را عوض کنید اما بهترین حالت برای تعویض روغن مراجعه به دفترچه راهنمای دستگاه می باشد.نکته قابل توجه در تعویض روغن کمپرسورهای باد این است که هرچه به دفعات بیشتری روغن دستگاه را تعویض نمایید به افزایش طول عمر مفید کمپرسور هوا کمک خواهید کرد.

• آیا همه کمپرسور های باد به روغن نیاز دارند؟

در جواب به این سوال باید گفت که کمپرسورها از نظر روغن به دو نوع کمپرسورهای روغنی و کمپرسورهای اویل فری یا بدون روغن طبقه بندی می‌شوند. کمپرسورهای اویل فری به آن دسته از کمپرسورهای باد گفته می‌شود که نیازی به روغن نداشته و اجزای متحرک آن با پوشش‌های ضد اصطکاکی چون تفلون پوشش‌دهی شده‌اند.

پس تنها کمپرسور های روغنی نیاز به روغن دارند و اگر کمپرسور شما از نوع اویل فری یا همان بدون روغن می‌باشد، احتیاجی به روغن ندارید.

چگونه بهترین روغن کمپرسور را پیدا کنیم؟

همان‌طور که گفته شد برای انتخاب بهترین روغن برای پمپ باد لازم است که به فاکتورها و پارامترهای مختلفی توجه شود. در این مسیر موارد متعددی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند:

•           معدنی یا سینتتیک بودن روغن؛ لازم به ذکر است که هر کدام از این موارد، از نظر قیمت، روانکار، طول عمر، خنک کاری و حمل هوا با هم متفاوت هستند.

•           فشار بخار روغن؛ فشار بخار، نشان‌دهنده میزان فراریت روغن است و هرچه بیشتر باشد، روغن در دمای کمتری به جوش آمده و فراریت آن بیشتر خواهد بود.

•           نقطه ریزش روغن کمپرسور؛ این مورد نشان‌دهنده سیالیت روغن در دماهای کم و عمدتا دمایی است که اگر روغن ۳ درجه سردتر شود، در مدتی کمتر از ۵ ثانیه حرکت نکند.

•           توجه به ویسکوزیته یا گرانروی روغن؛ این مولفه مهم‌ترین موردی است که در زمان انتخاب نوع روغن کمپرسور باد باید در نظر داشته باشید. در اصل شاخص ویسکوزیته روغن بیانگر شدت تغییرات ویسکوزیته نسبت به درجه حرارت است.

•           استفاده از افزودنی جهت جلوگیری از کربنی شدن روغن؛ در برخی موارد، روغن حالتی شبیه به لواشک پیدا می‌کند. عمده دلیل این اتفاق،‌ بالا بودن دما، ذرات معلق و عدم وجود افزودنی کافی است. همچنین روغن برای کمپرسور باد باید افزودنی کافی جهت جلوگیری از کف کردن داشته باشد.

«از دیگر فاکتورهای مهم در انتخاب بهترین روغن کمپرسور می‌توان به نقطه احتراق روغن کمپرسور، نقطه اشتعال روغن کمپرسور، دمای احتراق خودبه‌خود و… اشاره کرد.»

جایگزین‌ هایی برای روغن مخصوص کمپرسور باد

استفاده از روغن‌ کمپرسور باد جهت عملکرد صحیح کمپرسور، لازم و ضروری می‌باشد. حتی هر کمپرسور بادی نیازمند نوع خاصی از روغن می‌باشد که توسط شرکت سازنده اعلام می‌شود. اگر می‌خواهید تا کمپرسور باد شما همچون ساعت کار کرده و دچار افت عملکرد و خرابی‌های ناگهانی نشود، می‌بایست از روغن‌هایی که تولید کننده کمپرسور باد شما معرفی کرده‌است، استفاده نمایید.

با این‌حال ممکن است که به روغن پمپ باد دسترسی نداشته باشید. در این بخش به معرفی انواع روغن‌هایی که می‌توان به عنوان جایگزین روغن‌های مخصوص کمپرسور باد استفاده نمود، می‌پردازیم. هرچند توصیه اکید می‌کنیم که از روغن‌هایی که شرکت سازنده کمپرسور باد معرفی کرده‌است، استفاده نمایید.

روغن هیدرولیک: روغن‌های هیدرولیک ویژگی‌های متعددی دارند که به واسطه همین ویژگی‌ها به جایگزین مناسبی برای روغن‌های مخصوص کمپرسور باد بدل شده‌اند. ویسکوزیته روغن‌های هیدرولیک در دمای پایین در محدوده مناسبی قرار دارند و به راحتی جریان پیدا می‌کنند.

به همین دلیل روغن‌های هیدرولیک بهترین عملکرد را در دماهای پایین‌ دارند. روغن‌های هیدرولیک دچار اکسیداسیون نشده و باعث زنگ زدگی کمپرسور باد نخواهند شد.

روغن گیربکس اتوماتیک: روغن‌های گیربکس اتوماتیک یا ATF برای گیربکس‌های ماشین استفاده می‌شوند اما در صورت دسترسی نداشتن به روغن‌های مخصوص کمپرسور باد می‌توان از این روغن به عنوان جایگزین استفاده نمود. روغن ATF از مزایایی چون کاهش فرسایش، مقاومت در برابر خرابی و جذب گرما برخوردار می‌باشد که آن را برای کمپرسورهای باد مناسب ساخته است.

کمپرسور باد در حین کار کردن حرارت زیادی تولید می‌کند و روغن‌های ATF می‌توانند این حرارت را جذب کرده، عملکرد کمپرسور باد را تضمین نموده و مانع از خاموش شدن کمپرسور باد بر اثر بالارفتن حرارت شوند. هرچند به یاد داشته باشید که همه روغن‌های ATF برای کمپرسورهای باد مناسب نبوده و حتی برخی از آن‌ها باعث ایجاد صدمات جدی در کمپرسور خواهند شد.

روغن موتور: روغن‌های موتور حاوی مقدار زیادی مواد شوینده هستند که برای کمپرسورهای باد مناسب نیست و باعث افزایش تجمع کربن در کمپرسور می‌شوند. اما روغن‌های موتوری که فاقد مواد شوینده هستند می‌توانند به عنوان جایگزینی برای روغن‌های مخصوص کمپرسور باد به کار روند.

در این بخش سه روغنی که می‌تواند به عنوان جایگزین روغن مخصوص کمپرسور باد استفاده شود را معرفی کردیم. توجه داشته باشید که این روغن‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند جای روغن معرفی شده توسط سازنده کمپرسور باد شما را بگیرند.

پس سعی کنید تا از روغن‌های مخصوص کمپرسور بادتان استفاده کنید و تنها در صورتی که این امکان وجود نداشت، از روغن‌های فوق استفاده کنید. همچنین حتما تا پیش از استفاده از این روغن‌ها با یک متخصص مشورت نمایید.

مقایسه روغن کمپرسورهای هوا با روغن موتور

یکی از رایج‌ترین سوالاتی که کاربران عموما با آن مواجه می‌شوند، این است که چه تفاوتی میان روغن کمپرسور و روغن موتور وجود دارد؟ به صورت کلی، روغن برای کمپرسور باد برخلاف روغن موتور خودرو ویژگی‌ها و مشخصات ویژه‌ای داشته و نیازی به مواد پاک‌کننده ندارند. از طرفی دیگر، روغن‌موتور خودروها دارای نوعی مواد شوینده هستند که برای احتراق داخلی موتور لازم است درحالیکه این روغن‌ها برای کمپرسورهای هوا مناسب نیست؛ چراکه در مدت‌زمانی کوتاه، کربن زیادی در آن ایجاد خواهد شد. در نهایت به یاد داشته باشید که اگر از روغن خودرو در کمپرسورهای هوا استفاده شود، ممکن است خسارت‌ها و آسیب‌هایی به دستگاه وارد شود.

با توجه به توضیحات بالا پیشنهاد می‌کنیم حتما از یک مورد استاندارد روغن کمپرسور استفاده کنید؛ به خصوص اگر شما به استفاده از دستورالعمل‌های گارانتی تولید کنندگان کمپرسور تمایل داشته باشید و اگر شرکت تولید کننده، متوجه شود که از روغن‌های ویژه استفاده نکردید، امکان دارد که باعث لغو گارانتی و هر گونه مزایای مربوط به آن می‌شود.